Nierzadko uciekamy do lasu, w góry, czy na łąkę, żeby zwyczajnie odpocząć. Podobnie jest z funkcją zieleni miejskiej, choć nie jest to jej jedyne zadanie, daje przestrzeń do relaksu i rekreacji. Włodarze miast i administratorzy poszczególnych obiektów dbają o to, by przestrzeń publiczna oprócz tego, żeby spełniała swoje podstawowe funkcje, dodatkowo sprzyjała odpoczynkowi. Czemu jeszcze służy aranżacja zieleni miejskiej i kto za nią odpowiada?
To takie tereny w przestrzeni miejskiej, które nie są zabudowane, a na których znajduje się szeroko pojęta roślinność. Inaczej mówiąc, są to rozplanowane powierzchnie, na których umieszczone zostały krzewy, drzewa, ustawione rabaty, czy po prostu zasiana trawa. Do popularnych form zorganizowanych zielonych przestrzeni należą parki, skwery, trawniki, nasadzenia wzdłuż ulic, czy ogródki działkowe. W ostatnim czasie pojawiły się także zyskujące na popularności naturalne łąki miejskie i parki kieszonkowe. Kto odpowiada za zieleń w mieście? Urząd Miasta, a dokładnie – wyznaczony do tego dział. W zależności od miasta – jednostki te mają różne nazwy i zakres obowiązków. Przykładowo we Wrocławiu, Krakowie, Warszawie, Poznaniu czy Łodzi jest to Zarząd Zieleni Miejskiej. W Piasecznie – Wydział Utrzymania Terenów Publicznych, w Wałbrzychu – Zarząd Dróg i Komunikacji, w Gliwicach – Miejski Zarząd Usług Komunalnych, w Bydgoszczy i w Lublinie – Wydział Zieleni i Gospodarki Komunalnej, a w Świnoujściu – Wydział Infrastruktury i Zieleni Miejskiej. Wydziały te zajmują się aranżacją zieleni miejskiej, a prace często zlecane są podwykonawcom.
Również administratorzy poszczególnych osiedli mieszkalnych dbają o nasadzenia – trawy, krzewy, drzewa i kwiaty – tak by także przestrzeń wokół bloków była przyjemna. Część z projektów aranżacji zieleni miejskiej powstaje z oddolnej inicjatywy mieszkańców – z budżetów obywatelskich.
Od wieku wieków można zaobserwować kontakt człowieka z przyrodą. Obcowanie z naturą daje wiele różnych korzyści. A jakie funkcje pełnią tereny zielone tworzone przez człowieka w dużych miastach? Przede wszystkim takie tereny służą rekreacji i wypoczynkowi. Spacery w parkach, czy wzdłuż zagospodarowanych brzegów rzeki lub po prostu zwyczajnie przebywanie w zieleni z książką na ławce – dają wytchnienie i chwilę relaksu. Również uprawianie sportów czy dziecięce zabawy – często odbywają się w takich zaaranżowanych przez miasto przestrzeniach. Zieleń miejska pełni także inne role. Do jednej z ważniejszych należy z pewnością funkcja zdrowotna. Przeciwdziałanie skutkom smogu, oczyszczanie powietrza, produkcja tlenu, wpływ na gospodarkę wodną, zapewnienie cienia w lecie, czy niwelowanie hałasu – to tylko niektóre z tych aspektów. Nie bez znaczenia jest także funkcja estetyczna. Niezależnie od tego, czy są to różnobarwne kwiaty, czy jednolite drzewa i krzewy, ich zasadzenie wpływa na upiększenie przestrzeni, w której żyjemy. Dodatkowo zieleń w mieście w oczywisty sposób oddziałuje pozytywnie na aspekty ekologiczne. Jest także siedliskiem wielu gatunków zwierząt. Odpowiadając zatem krótko na pytanie „Po co zieleń w mieście” – można po prostu stwierdzić, że jej obecność wpływa na lepszą jakość życia w mieście.
W każdym mieście i miasteczku znajduje się niejeden skwer, park, czy klomb z kwiatami. Włodarze dbają o mieszkańców, zdając sobie sprawę, jak istotną rolę w życiu człowieka stanowi przyroda, a zatem i zieleń miejska. Aranżacje w niektórych miastach zachwycają pomysłowością i wykonaniem.
Często w aranżacjach zieleni miejskiej oprócz nasadzeń pojawiają się elementy małej architektury. Co to oznacza? Są to elementy dekoracyjne lub użytkowe, mogą być to drewniane lub kamienne ławki, fontanny, czy donice betonowe. Te ostatnie odgrywają rolę gazonów, w których zasadzane są kwiaty i krzewy. Znajdują się zarówno przed budynkami w centrum miast, jak i na skwerach, czy osiedlach. Beton można wykorzystać także do postawienia ogrodzeń w parkach, urządzenia placów, czy aranżacji chodników. W tym przypadku świetnie sprawdzą się płyty betonowe na ścieżki ogrodowe.
Bardzo ciekawym przykładem aranżacji zieleni miejskiej są Łazienki Królewskie w Warszawie. Ten park doskonale łączy przyrodę i przepiękną architekturę. Oprócz spacerów alejkami warto zajrzeć do Pałacu na wyspie, który zasłynął z powodu obiadów czwartkowych wydawanych przez Stanisława Augusta Poniatowskiego. Park jest pełen kwiatów, znaleźć w nim można także ustawione rzeźby. Atrakcją niezwiązaną bezpośrednio z samą zielenią miejską, są obecne tam pawie.
Również w stolicy uwagę przyciąga inna aranżacja zieleni miejskiej – nagradzany w konkursach architektonicznych Dach Biblioteki Uniwersytetu Warszawskiego. Roślinność jest tu podzielona na strefy według kolorów – złotą, srebrną, karminową i niebieską – według których dobrane są konkretne gatunki w tych barwach. Oprócz roślin znajduje się tam fontanna wraz ze stawem, kaskada, ścieżki, kładki i mostki. Z pewnością można tu odetchnąć od zgiełku dużego i głośnego miasta.
Ogród Japoński we Wrocławiu jest przykładem aranżacji zieleni miejskiej we wschodnim stylu. Ogród ten powstał w ramach współpracy polsko-japońskiej. Oprócz około 200 różnych gatunków roślin, które swoją drogą są przepiękne, nietuzinkowe i egzotyczne, miejsce to zachwyca architekturą w postaci mostków, altanek, ścieżek, kamiennych schodków i elementów wodnych. Ne terenie ogrodu usytuowany jest również stylizowany pawilon herbaciarni.
Także we Wrocławiu znajduje się inny warty wspomnienia obiekt – Grabowy Labirynt. Mieści się on w najstarszym wrocławskim parku – Parku Brochowskim. Największy natomiast taki obiekt w Polsce – labirynt urządzony z zieleni – znajduje się w Ogrodach Hortulus w Dobrzycy, zaledwie kilka kilometrów od Morza Bałtyckiego. Labirynt to jednak niejedyna atrakcja tego miejsca. Jest to wyjątkowy zespół ogrodowy, skupiający około 30 ogrodów o różnym stylu, tematyce i pochodzeniu.
Ciekawym przykładem funkcjonalnej zieleni miejskiej są parki kieszonkowe. Jest to stosunkowo nowe pojęcie. Pomysł pochodzi ze Stanów Zjednoczonych – najstarszy z takich parków posiada powierzchnię 390 m2 i powstał w 1967 roku. Co właściwie oznacza sformułowanie „park kieszonkowy”? Jest to po prostu park niewielkich rozmiarów, ale przy założeniu, że spełnia wszystkie funkcje tradycyjnego rozwiązania. Dzięki temu można zagospodarować nawet niewielkie powierzchnie, czyniąc je podobnie użytecznymi. Parki kieszonkowe mają zapewnić dostęp do zieleni na terenach miejskich, np. na osiedlach, lub w niezagospodarowanych miejscach. Powstają one w dużych miastach, by umożliwić lokalnej społeczności kontakt z naturą. Takie inicjatywy często powstają przy okazji budżetów obywatelskich. W parku kieszonkowym znajdziemy miejsce do wypoczynku i rekreacji, często jest w nim plac zabaw, rzecz jasna sporo zieleni i elementy małej architektury. W Polsce takie parki powstały już w Łodzi, Warszawie i Wrocławiu.
Dbanie o zieleń w mieście w ostatnim czasie ma coraz większe znaczenie. To dobrze, że po latach szybkiej rozbudowy miast, likwidacji terenów zielonych pod bloki i zabudowania, które powstawały jak grzyby po deszczu, trend ten wraca do łask. Dziś oczywiście nowe osiedla są ciągle budowane, niemniej jednak widoczny jest kierunek zagospodarowania tych terenów funkcjonalną zielenią miejską. Wracamy do idei dbania o zieleń, zasadzania jej, organizowania przestrzeni na nowych osiedlach tak, by było miejsce na tereny rekreacyjne. Obecny tryb życia, zmiana nawyków, a także docenienie roli zielni w naszym życiu sprzyja temu zjawisku. Nie bez znaczenia jest także popularny dziś aspekt ekologiczny. Nic więc dziwnego, że zieleń w przestrzeni miejskiej zyskała przydomek „Zielone płuca miasta”.
